RI&E: alles wat je moet weten

Stel je voor: je komt ’s ochtends op kantoor en hoort dat twee werknemers zijn uitgegleden over een gladde vloer. Of je hoort dat een van je mensen al weken met stress en angsten kampt, maar daar niets over durft te zeggen. Dit zijn situaties die we als werkgevers allemaal willen voorkomen. En dat kan, met een goede Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E).

Wat is een RI&E precies?

Een RI&E is in feite een grondige doorlichting van je bedrijf. Je kijkt kritisch naar alles wat er mis kan gaan en bedenkt oplossingen om de risico’s te verminderen. Het gaat niet alleen om fysieke gevaren zoals defecte apparatuur, maar ook om zaken als werkdruk en geluidshinder.

Veel ondernemers beschouwen een RI&E als een verplichte formaliteit. Maar wist je dat het veel meer is dan dat? Een goede RI&E biedt je een totaaloverzicht van de veiligheid en gezondheid binnen je organisatie. Het helpt je niet alleen om ongelukken te voorkomen, maar toont ook aan dat je begaan bent met je werknemers. En dat vertaalt zich in betrokkenheid en productiviteit.

Waarom jouw bedrijf eigenlijk niet zonder kan

Misschien denk je: “Bij ons loopt alles op rolletjes, we hebben nog nooit een incident gehad.” Maar de grootste risico’s schuilen vaak in dingen die niet direct zichtbaar zijn. Denk aan een medewerker die al geruime tijd met stress rondloopt, maar daar niets over zegt. Of die ene machine die net iets vaker hapert dan normaal. Zonder RI&E blijven dergelijke problemen vaak onopgemerkt, tot het misgaat.

En dan hebben we het nog niet eens over de wettelijke verplichting. Als werkgever ben je verplicht een RI&E uit te voeren. Doe je dat niet, dan riskeer je boetes. Maar belangrijker nog: zonder RI&E loop je het risico dat er iets gebeurt wat je had kunnen voorkomen.

Bovendien laat een RI&E zien dat je je medewerkers serieus neemt. Het toont aan dat je actief bezig bent met hun gezondheid. Dat waarderen mensen, en dat merk je terug in de sfeer en productiviteit op de werkvloer.

RI&E verplicht?

Elke werkgever in Nederland moet een RI&E opstellen. Dat staat zwart op wit in de Arbeidsomstandighedenwet. De gedachte erachter is simpel: door risico’s tijdig te signaleren en aan te pakken, voorkom je ellende. En die verplichting geldt voor iedereen, of je nu een multinational bent of een eenmanszaak.

Toch zijn er een paar uitzonderingen. Bedrijven met minder dan 25 werknemers die gebruikmaken van een erkend branche-instrument hoeven hun RI&E niet te laten toetsen. Maar zelfs als je niet direct controle verwacht, is het verstandig om een RI&E op te stellen. Niet alleen vanwege de boetes, maar vooral omdat het je bedrijf veiliger en beter georganiseerd maakt.

En onderschat de Inspectie SZW niet. Ze controleren actief of bedrijven hun RI&E op orde hebben. Heb je die niet, dan kun je een waarschuwing of een forse boete verwachten. Maar misschien nog wel erger: als er iets gebeurt en je hebt geen RI&E, dan kun je in juridische en financiële problemen komen. Dat wil je absoluut voorkomen.

Hoe begin je eraan?

Het opstellen van een RI&E lijkt misschien een enorme klus, maar het is vooral een kwestie van de mouwen opstropen. Begin met rondkijken in je bedrijf. Welke risico’s springen direct in het oog? Zijn er plekken waar medewerkers zich onveilig voelen? Luister naar wat zij te zeggen hebben. Vaak hebben zij waardevolle inzichten die je misschien over het hoofd ziet.

Daarna ga je aan de slag met het echte werk: de risico’s in kaart brengen. Dat kan via checklists, gesprekken en observaties. Kijk niet alleen naar logische gevaren, zoals onveilige machines, maar ook naar minder zichtbare zaken. Denk aan werkdruk, slecht licht of lawaai. Alles wat invloed kan hebben op de gezondheid of veiligheid van je team hoort thuis in je RI&E.

Het plan van aanpak is het belangrijkste aspect van je RI&E. Hierin beschrijf je precies welke acties je gaat ondernemen om de risico’s te verkleinen. Bijvoorbeeld: “We vervangen die versleten trapleuning binnen twee weken.” Wees concreet en wijs iemand aan die verantwoordelijk is voor de uitvoering.

Bron: binnenvaartkennis

RI&E checklist

Het maken van een RI&E klinkt misschien ingewikkeld, maar met een goede checklist komt het helemaal goed. Zo’n checklist helpt je om geen enkel risico over het hoofd te zien. Kijk maar eens naar dit voorbeeld:

✅Werkplek inspecteren: Loop door je bedrijf en noteer alle mogelijke risico’s. Let op zaken zoals gevaarlijke stoffen, lawaai, ergonomie, werkdruk en brandveiligheid.
✅Gesprekken voeren: Praat met je medewerkers. Vraag waar zij risico’s zien en welke problemen ze tegenkomen.
✅Risico’s analyseren: Beoordeel per risico hoe groot de kans is dat het misgaat en wat de gevolgen kunnen zijn.
✅Plan van aanpak maken: Bedenk concrete maatregelen om de risico’s te verkleinen of weg te nemen. Stel prioriteiten en zet op papier wie wat gaat doen.
✅Toetsing regelen: Laat een arbodeskundige je RI&E controleren als dat nodig is.
✅Regelmatig bijwerken: Zorg dat je RI&E actueel blijft. Werk het document bij als je bedrijf groeit, nieuwe apparatuur krijgt of de werkomstandigheden veranderen.

Tip: kijk eens of er een erkend branche-instrument is voor jouw sector. Dat zijn online tools of voorbeelden die je stap voor stap door het proces loodsen. Scheelt je een hoop uitzoekwerk.

Bron: Soliede

RI&E voorbeeld

Even een voorbeeld uit de praktijk. Stel, je hebt een kleine werkplaats waar metaal wordt bewerkt. Je begint met een rondgang. Al snel merk je dat de vloer hier en daar glibberig is door olie, dat de machines behoorlijk wat herrie maken en dat niet iedereen gehoorbescherming draagt. Die bevindingen neem je mee in je RI&E.

Vervolgens ga je de risico’s evalueren. Een gladde vloer kan leiden tot nare valpartijen, en dat lawaai kan gehoorschade veroorzaken. Dan is het tijd voor oplossingen: de vloer regelmatig schoonmaken en drogen, duidelijke veiligheidsinstructies ophangen en gehoorbescherming verplicht stellen. Die acties zet je in een plan van aanpak, inclusief wie het gaat doen en wanneer het af moet zijn.

Het mooie is: zelfs met zo’n simpel voorbeeld zie je direct hoe een RI&E je werkplek veiliger maakt. En dat geldt niet alleen voor grote bedrijven.

De valkuilen en hoe je ze voorkomt

Helaas maken veel bedrijven een RI&E en stoppen het daarna ergens in een la. Zonde, want een RI&E is geen eenmalig kunstje. Het is een document dat je regelmatig moet updaten. Bijvoorbeeld als je nieuwe apparatuur aanschaft, je team groeit of de werkprocessen veranderen.

Een andere veelgemaakte fout is dat bedrijven alleen de grote risico’s aanpakken. Natuurlijk is het belangrijk om direct de grootste gevaren aan te pakken, maar vergeet de kleinere verbeterpunten niet. Vaak zijn het juist die kleine aanpassingen die een groot verschil maken.

Een investering die zich terugbetaalt?

Een goed uitgevoerde RI&E levert meer op dan je denkt. Je voorkomt niet alleen ongevallen en ziekteverzuim, maar creëert ook een prettige werksfeer. Medewerkers voelen zich veilig en gewaardeerd. En dat zie je terug in hun motivatie en prestaties.

Neem nou een situatie waarin de werkdruk te hoog is. Zonder RI&E blijft dit misschien onopgemerkt. Maar met een RI&E kun je dit probleem signaleren en aanpakken. Bijvoorbeeld door extra ondersteuning in te zetten of processen slimmer in te richten. Resultaat: minder stress en een beter werkklimaat.

Uitkomsten onderzoek 2024

Uit de Werkgevers Enquête Arbeid (WEA) 2024 blijkt dat 64% van de werkgevers inmiddels een RI&E uitvoert, een stijging van 46% ten opzichte van 2014. Werkgevers met een RI&E nemen twee keer zo vaak maatregelen om risico’s aan te pakken, vooral op het gebied van fysieke belasting, gevaarlijke stoffen en psychosociale arbeidsbelasting (PSA). Steeds meer bedrijven zetten in op een open werkcultuur en betere werkstructuren om werkdruk en ongewenst gedrag te verminderen. Dat leidt tot minder verzuim en hogere productiviteit.

Tot slot: maak veiligheid zichtbaar

Een RI&E is geen verplicht nummer, het is een kans. Een kans om je bedrijf sterker, veiliger en gezonder te maken. Het laat zien dat je oog hebt voor je mensen.  Die investering betaalt zich virjwel altijd uit. Kortom; ga aan de slag, breng risico’s in kaart en bouw samen met je team aan een werkplek waar iedereen fluitend naar toe gaat. Wat daar overigens óók bij helpt, is een goede personeelsplanning en urenregistratie. Dáár helpen wij weer bij.