Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. Wat nu?

Je werkvloer zou een veilige plek moeten zijn. Toch blijkt uit recent onderzoek van FNV dat één op de vier werknemers te maken krijgt met grensoverschrijdend gedrag. En niet alleen van collega’s – ook klanten en patiënten kunnen over de schreef gaan. De impact hiervan is groot: van slapeloze nachten tot mensen die zich ziek melden of zelfs ontslag nemen. Hoe voorkom je als organisatie dit soort situaties? En wat doe je als het tóch gebeurt? We vroegen het aan experts en delen hun belangrijkste inzichten.

Wat is grensoverschrijdend gedrag?

“Dit gaat echt te ver.” Het zijn woorden die niemand op het werk zou moeten uitspreken. Toch gebeurt het dagelijks, zowel op kantoor als in de bedrijfschat. Een vervelende opmerking hier, een ongewenste aanraking daar, of intimiderende berichten in de teamapp. Steeds meer mensen durven er gelukkig over te praten.

Uit recente berichtgeving van de Volkskrant en NOS blijkt dat werknemers vaker aan de bel trekken over ongewenst gedrag. Maar wat is grensoverschrijdend gedrag precies? En vooral: wat kun je ertegen doen? In dit artikel bespreken we waar je grenzen liggen en hoe je die kunt aangeven.

Wie zijn de slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag?

Iedereen kan het slachtoffer worden van grensoverschrijdend gedrag. Maar volgens het FNV zijn bepaalde groepen oververtegenwoordigd. Het komt namelijk vaker voor bij:

ℹ️ vrouwen
ℹ️ jongvolwassenen
ℹ️ mensen uit de LHBTQ+-gemeenschap
ℹ️ mensen met een migratieachtergrond
ℹ️ mensen met een beperking.

Daarnaast worden mensen die niét in vaste dienst werken, ook vaker getroffen door gedrag dat niet door de beugel kan. Bijvoorbeeld zzp’ers, tijdelijke krachten of werknemers met een nulurencontract.

Wat is het verschilt tussen grensoverschrijdend gedrag en ongewenst gedrag?

Grensoverschrijdend gedrag en ongewenst gedrag zijn twee termen die vaak met elkaar verward worden. Er is een subtiel verschil in betekenis:

Grensoverschrijdend gedrag

Grensoverschrijdend gedrag verwijst naar gedrag dat de persoonlijke grenzen van anderen schendt. Het gaat hierbij om gedrag dat ongepast, ongewenst en vaak schadelijk is voor de gevoelens, waardigheid of veiligheid van een persoon. Dit gedrag kan fysiek, verbaal of emotioneel van aard zijn. Voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag zijn seksuele intimidatie, fysieke agressie, verbale intimidatie, pesten en ongewenste aanrakingen. Het is belangrijk op te merken dat grensoverschrijdend gedrag als schadelijk wordt ervaren en vaak in strijd is met maatschappelijke normen en waarden en soms zelfs de wet.

Ongewenst gedrag

Ongewenst gedrag heeft een bredere betekenis en kan elke vorm van gedrag omvatten dat door een persoon als ongewenst of hinderlijk wordt ervaren. Het kan variëren van kleine irritaties tot ernstiger zaken, maar het gaat niet per se over het overschrijden van iemands persoonlijke grenzen zoals bij grensoverschrijdend gedrag. Ongewenst gedrag kan bijvoorbeeld betrekking hebben op bepaalde grappen die iemand storend vindt, een bepaalde houding die onprettig overkomt of zelfs bepaalde opmerkingen die als ongepast worden ervaren. Wat als ongewenst wordt beschouwd, kan subjectief zijn en daarom lastig in te schatten.

Vijf voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer

Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer wordt lang niet altijd herkend. Het kan zo zijn dat je het als grapje ziet, terwijl iemand anders zich onveilig voelt. In sommige gevallen is het overduidelijk dat het een grens over gaat. Hierbij de meest voorkomende voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag.

1. Verbale intimidatie

Een van de vormen van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer is verbale intimidatie. Dit omvat situaties waarin iemand beledigt, scheldt of bedreigingen uit tegen collega’s. Dit soort gedrag kan anderen bang maken, zich ongemakkelijk laten voelen of een negatieve sfeer creëren op de werkvloer.

2. Pesten

Pesten kan variëren van gemene opmerkingen tot roddelen en anderen buitensluiten. Pesten op het werk kan ernstige gevolgen hebben voor het zelfvertrouwen, de motivatie en het welzijn van de slachtoffers. Uit onder onderzoek van TNO blijkt dat 1 op de 6 werknemers wordt gepest. Het is voor veel mensen lastig te herkennen wanneer een grapje overgaat tot pestgedrag. Daarom is het herkennen en benoemen belangrijk.

3. Seksuele intimidatie

Een veelvoorkomende vorm van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer is seksuele intimidatie. Dit omvat situaties waarin iemand ongepaste opmerkingen maakt over het uiterlijk of de kleding van collega’s, of als er ongewenste aanrakingen plaatsvinden. We kennen inmiddels allemaal het voorbeeld van The Voice of Holland. Het is van cruciaal belang om elke vorm van ongewenste intimiteiten serieus te nemen en aan te pakken.

4. Discriminatie

Discriminatie is een zeer schadelijke vorm van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. Het komt voor wanneer collega’s worden behandeld op basis van hun ras, geslacht, religie of andere persoonlijke kenmerken. Het creëert een vijandige werkomgeving. Uit onderzoek van het CBS blijkt dat in 2022 1 op de 10 werknemers zich gediscrimineerd voelde op de werkvloer.

5. Online intimidatie

Steeds meer wangedrag vindt niet meer op de werkvloer plaats, maar online. Via werkcommunicatiemiddelen zoals Teams of Slack vallen collega’s elkaar online lastig. Bijvoorbeeld met seksueel getinte opmerkingen of bedreigingen. Ook via e-mail, sociale media of WhatsApp gebeurt het regelmatig.

De gevolgen van grensoverschrijdend gedrag

Grensoverschrijdend gedrag is zowel een drama voor het slachtoffer als voor de gehele werksfeer. Het is belangrijk om het grondig aan te pakken. Daar komen we later dit artikel op terug. Eerst staan we stil bij de gevolgen.

Emotionele en psychologische schade

Een van de meest voorkomende gevolgen van grensoverschrijdend gedrag is de emotionele en psychologische schade die veroorzaakt. Verbale intimidatie, pesten en discriminatie kunnen diepgaande emotionele pijn en stress veroorzaken. Slachtoffers voelen zich veelal angstig, verdrietig, boos of onzeker. Het kan ook hun gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen aantasten.

Fysieke gevolgen

Sommige vormen van grensoverschrijdend gedrag leiden zelfs tot fysieke verwondingen. Fysieke agressie, zoals slaan, schoppen of andere vormen van geweld, kan lichamelijk letsel veroorzaken bij het slachtoffer. Denk aan blauwe plekken, kneuzingen of zelfs ergere verwondingen. Fysieke gevolgen van grensoverschrijdend gedrag kunnen niet alleen pijnlijk zijn, maar ook littekens achterlaten, zowel fysiek als emotioneel.

Sociale isolatie

Grensoverschrijdend gedrag kan leiden tot sociale isolatie bij de slachtoffers. Als gevolg van pesten, discriminatie of ongewenste intimiteiten kunnen mensen zich buitengesloten voelen en afstand nemen van hun collega’s of sociale activiteiten op het werk. Dit isolement kan hun gevoel van verbondenheid met anderen verminderen en hun algehele welzijn negatief beïnvloeden.

Werkprestaties en productiviteit

Slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag ervaren vaak moeite om zich te concentreren op hun werk en hun taken uit te voeren zoals ze zouden willen. Dit kan leiden tot verminderde productiviteit en lagere werkprestaties. Bovendien kan het gedrag van collega’s de werkomgeving negatief beïnvloeden. Een vijandige werkomgeving tast de algehele productiviteit van het team aan.

Angst en herhaaldelijk slachtofferschap

Grensoverschrijdend gedrag maakt slachtoffers bang voor herhaling. Ze kunnen voortdurend alert zijn op toekomstige incidenten en zich voortdurend onveilig voelen op het werk. Deze constante angst is slecht voor de gezondheid en het vermogen om goed te functioneren.

Gevolgen voor de werkomgeving

Naast de individuele gevolgen, beïnvloedt grensoverschrijdend gedrag soms de gehele werkomgeving. Een ongezonde werkomgeving kan leiden tot een hoog personeelsverloop, veel verzuim, verminderde moraal en een negatieve reputatie voor het bedrijf. Het kan ook de communicatie en samenwerking tussen medewerkers belemmeren, wat uiteindelijk de productiviteit en het succes van het bedrijf kan schaden.

Bron: Villamedia

Wat kun je als werknemer doen als je met grensoverschrijdend gedrag te maken krijgt?

Als werknemer is het belangrijk om direct actie te ondernemen als je met grensoverschrijdend gedrag te maken krijgt. Je bent het waard om jezelf te beschermen, je welzijn te beschermen en een respectvolle werkomgeving te bevorderen. Hier zijn enkele stappen die je als werknemer kunt nemen als je met grensoverschrijdend gedrag te maken krijgt:

Erken het probleem

Herken en erken dat je te maken hebt met grensoverschrijdend gedrag. Het is belangrijk om te begrijpen dat dit gedrag niet acceptabel is en dat je het recht hebt om je veilig te voelen op het werk.

Praat met de dader (indien mogelijk)

Als je je op je gemak voelt om dit te doen, kun je de persoon die het grensoverschrijdende gedrag vertoont, aanspreken op zijn of haar gedrag. Soms zijn mensen zich niet bewust van de impact van hun acties en kunnen ze zich verontschuldigen en hun gedrag aanpassen als ze hierop worden gewezen.

Zoek steun

Praat met collega’s, vrienden of familie over de situatie. Het delen van je ervaringen kan emotionele steun bieden en helpen om te gaan met de stress en angst die gepaard gaan met grensoverschrijdend gedrag. Je kunt ook bellen met de FNV-vertrouwenstelefoon.

Noteer incidenten

Houd een gedetailleerd logboek bij van de incidenten van grensoverschrijdend gedrag. Noteer de datum, tijd, locatie, betrokkenen en een beschrijving van wat er is gebeurd. Deze informatie kan later van pas komen als je besluit het probleem aan te kaarten bij je leidinggevende, HR-afdeling of een vertrouwenspersoon.

Raadpleeg de bedrijfsrichtlijnen

Controleer het bedrijfsbeleid en de richtlijnen met betrekking tot grensoverschrijdend gedrag. Het kan informatie bevatten over de procedures voor het melden van dergelijk gedrag en de ondersteuning die beschikbaar is voor slachtoffers.

Meld het bij je leidinggevende of HR-afdeling

Als je je veilig genoeg voelt, meld het grensoverschrijdende gedrag dan bij je leidinggevende of de HR-afdeling van het bedrijf. Leg de situatie uit en verstrek indien mogelijk het verslag dat je hebt bijgehouden. Het is de verantwoordelijkheid van het bedrijf om dergelijke zaken serieus te nemen en passende maatregelen te treffen.

Zoek ondersteuning van een vertrouwenspersoon

Als je het moeilijk vindt om de kwestie intern aan te kaarten, zoek dan ondersteuning bij een vertrouwenspersoon binnen het bedrijf of een externe instantie. Zij kunnen je begeleiden en advies geven over hoe je met de situatie kunt omgaan.

Bescherm jezelf

Zorg ervoor dat je jezelf beschermt en je veiligheid waarborgt. Als je bang bent voor je fysieke veiligheid, neem dan onmiddellijk contact op met de juiste autoriteiten.

Onthoud dat je het recht hebt om jezelf te beschermen tegen grensoverschrijdend gedrag en dat het belangrijk is om stappen te ondernemen om dit gedrag aan te pakken. Het is niet jouw schuld dat je met dit gedrag te maken hebt en je verdient een veilige en respectvolle werkomgeving.

Wat kun je als werkgever doen als er een onveilige werksfeer heerst?

Als werkgever is het jouw verantwoordelijkheid om een veilige en respectvolle werkomgeving te waarborgen voor alle werknemers. Als er een onveilige werksfeer heerst met grensoverschrijdend gedrag, zijn er verschillende stappen die je kunt nemen om het probleem aan te pakken en te verbeteren:

Luister naar de betrokkenen

Luister actief naar de werknemers die zich onveilig voelen en te maken hebben met grensoverschrijdend gedrag. Geef hen de gelegenheid om hun ervaringen te delen en zorg ervoor dat ze zich gehoord en gesteund voelen.

Stel een duidelijk beleid op

Ontwikkel een duidelijk en beknopt beleid tegen grensoverschrijdend gedrag en zorg ervoor dat alle werknemers op de hoogte zijn van dit beleid. Het beleid moet de verschillende vormen van grensoverschrijdend gedrag duidelijk definiëren en de procedures voor het melden van incidenten bevatten. Bijvoorbeeld door het aanstellen van vertrouwenspersonen.

Onderwijs en training

Zorg voor regelmatige training en bewustwordingsprogramma’s over grensoverschrijdend gedrag voor alle werknemers. Hiermee vergroot je het bewustzijn over wat grensoverschrijdend gedrag inhoudt, hoe het kan worden herkend en hoe werknemers hiermee moeten omgaan.

Creëer vertrouwelijke ‘meldingsmechanismen’

Zorg ervoor dat werknemers anoniem en vertrouwelijk grensoverschrijdend gedrag kunnen melden. Dit kan via een meldingslijn, een vertrouwenspersoon of een specifieke afdeling binnen het bedrijf.

Neem meldingen serieus

Als een melding van grensoverschrijdend gedrag wordt gedaan, neem deze dan serieus en onderzoek de zaak grondig. Zorg ervoor dat er passende maatregelen worden genomen tegen de daders en dat de slachtoffers de nodige ondersteuning krijgen.

Zorg voor open communicatie

Moedig een cultuur van open communicatie aan waar werknemers zich comfortabel voelen om hun zorgen te delen en feedback te geven. Stel een open-deurbeleid in waarbij werknemers zonder angst kunnen spreken met leidinggevenden of HR-medewerkers.

Organiseer teambuildingactiviteiten

Organiseer activiteiten en teambuildingssessies om de samenwerking en het respect tussen werknemers te bevorderen. Hiermee kun je een positieve werksfeer stimuleren.

Monitor en evalueer

Blijf de werksfeer en de effectiviteit van de genomen maatregelen monitoren en evalueer regelmatig de resultaten. Als er nog steeds problemen zijn, neem dan aanvullende maatregelen om de situatie te verbeteren.

Samenvatting

Een veilige werkplek maak je samen. Als werkgever kun je niet vanaf de zijlijn toekijken als medewerkers over elkaars grenzen gaan. Het begint met luisteren naar signalen en deze serieus nemen. Maar daar blijft het niet bij. Duidelijke gedragsregels, een vertrouwenspersoon en regelmatige gesprekken over werksfeer zijn onmisbaar. Investeer in teambuilding en evalueer regelmatig hoe het gaat op de werkvloer. Want alleen zo creëer je een omgeving waar iedereen zich veilig voelt om zichzelf te zijn. En daar wordt uiteindelijk iedereen beter van.