Recente onderzoeken naar sociale veiligheid op het werk, laat zien hoe werknemers hun werkomgeving ervaren. Hoewel de meeste mensen zich veilig voelen, heeft een grote groep nog steeds te maken met onveilige situaties op het werk. 

Wat is sociale veiligheid op de werkvloer?

Sociale veiligheid op het werk betekent dat medewerkers zich prettig en gerespecteerd voelen, zonder last te hebben van pesten, intimidatie, discriminatie of ander ongewenst gedrag.

Een sociaal veilige werkplek kenmerkt zich door openheid, respect en goede samenwerking.

Steeds meer organisaties zien in dat sociale veiligheid niet alleen goed is voor het welzijn van medewerkers, maar ook voor de productiviteit en het succes van de organisatie.

Ongewenst gedrag kan verschillende vormen aannemen:

• Duidelijk zichtbaar gedrag zoals pesten, discriminatie of intimidatie
  
  
• Minder zichtbaar gedrag zoals iemand buitensluiten of onbewuste vooroordelen
  
  

Beide soorten gedrag kunnen behoorlijk veel invloed hebben op hoe veilig en verbonden een medewerker zich voelt op het werk.

Landelijke trends in sociale veiligheid

Uit recente cijfers blijkt dat ongeveer driekwart (76%) van de Nederlandse werkende mensen tussen 18 en 68 jaar zich sociaal veilig voelt op het werk. Dit betekent echter ook dat bijna één op de vijf Nederlandse werknemers zich weleens onveilig heeft gevoeld op de werkplek.

Deze grote minderheid laat zien dat sociale veiligheid, ondanks vooruitgang, nog steeds een uitdaging is voor veel organisaties in Nederland. Het probleem speelt in verschillende sectoren. Het is dus niet beperkt tot bepaalde branches of soorten organisaties.

De redenen voor deze ervaringen kunnen flink verschillen; van problemen met de bedrijfscultuur tot leiderschapsstijlen of hoe collega's met elkaar omgaan.

Praktijkvoorbeelden van organisaties

Ministerie van VWS

Een van de meest uitgebreide recente onderzoeken naar sociale veiligheid werd in 2024 uitgevoerd bij het Nederlandse Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Aan dit onderzoek deed 74% van de medewerkers mee, wat veel hoger is dan het gemiddelde van 51% bij andere ministeries.

De resultaten lieten zien dat:

• 82% van de VWS-medewerkers zich sociaal veilig voelt op het werk
  
  
• 10% hier geen uitgesproken mening over heeft
  
  
• 8% zich sociaal onveilig voelt
  
  

Opvallend is dat de 8% die zich onveilig voelt, verspreid is door de hele organisatie en niet geconcentreerd in bepaalde afdelingen. Dit suggereert dat problemen met sociale veiligheid overal in de organisatie kunnen voorkomen, ongeacht afdeling of functie.

Rijksuniversiteit Groningen

Een ander belangrijk onderzoek werd gedaan aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) in februari 2023, met specifieke aandacht voor sociale veiligheid en inclusie. Aan deze enquête deed 59% van het personeel mee, in totaal 3.302 medewerkers.

Gemiddeld gaven de RUG-medewerkers het werken aan de universiteit een 7,5. Het onderzoek wees uit dat medewerkers zich over het algemeen betrokken voelen bij hun werk, positief uitgedaagd worden en veel vrijheid ervaren in hun werk.

Goede punten van de werkomgeving waren:

• Steun van collega's
  
  
• Een goede balans tussen werk en privé
  
  

Het onderzoek wees echter ook op verbeterpunten, vooral rond werkdruk en verschillende aspecten van sociale veiligheid.

Gemeenschappelijke thema's en verschillen

Als we de verschillende onderzoeken vergelijken, zien we enkele gemeenschappelijke thema's, maar ook verschillen tussen organisaties. Zowel bij VWS als in de landelijke cijfers voelt ongeveer driekwart tot vier vijfde van de werknemers zich sociaal veilig.

De kleine verschillen tussen deze percentages (76% landelijk versus 82% bij VWS) kunnen erop wijzen dat sommige organisaties beter zijn in het creëren van sociaal veilige omgevingen dan andere. Deze verschillen kunnen komen door de bedrijfscultuur, de stijl van leidinggeven of specifiek beleid.

Zowel de onderzoeken bij VWS als RUG laten zien hoe belangrijk het is dat organisaties zich inzetten voor het meten en verbeteren van sociale veiligheid. De hoge deelname aan beide onderzoeken suggereert dat medewerkers het waarderen om hun mening te kunnen geven over deze onderwerpen.

Factoren die bijdragen aan sociale veiligheid

Onderzoek naar sociale veiligheid op het werk wijst op verschillende belangrijke factoren die bijdragen aan een veilige werkomgeving:

• Het herkennen van ongewenst gedrag zoals pesten
• Het nemen van effectieve maatregelen tegen ongewenst gedrag
• Het stellen van duidelijke grenzen
• Het stimuleren van een veilige sfeer door openheid, respect en samenwerking
  
  

Organisaties die sociale veiligheid willen verbeteren, moeten aandacht besteden aan:

• Structurele elementen zoals formeel beleid, manieren om problemen te melden en duidelijke gevolgen voor grensoverschrijdend gedrag
• Culturele elementen zoals het gedrag van leidinggevenden, groepsnormen en hoe er gecommuniceerd wordt
  
  

Beide aspecten vragen om aandacht om een blijvend veilige werkomgeving te creëren.

Sociale veiligheid op de Nederlandse werkvloer: belangrijke inzichten en trends

Recent onderzoek naar sociale veiligheid op het werk laat zien hoe werknemers hun werkomgeving in Nederland ervaren. Hoewel de meeste mensen zich veilig voelen, heeft een grote groep nog steeds te maken met onveilige situaties op het werk. Dit blijft daarom een belangrijk punt van aandacht voor organisaties in alle sectoren.

De rol van personeelsplanning bij sociale veiligheid

Een goede personeelsplanning en roostering dragen ook bij aan sociale veiligheid op de werkvloer. Wanneer werkdruk eerlijk verdeeld is en werkschema's rekening houden met persoonlijke behoeften, voelen medewerkers zich meer gewaardeerd en gerespecteerd.

Overbelasting door onregelmatige diensten of te weinig rustperiodes tussen shifts kan leiden tot stress en spanningen, wat de sociale veiligheid negatief beïnvloedt.

Organisaties die investeren in slimme roosteroplossingen zoals die van werktijden.nl kunnen hiermee direct bijdragen aan een veiligere werkomgeving.

Deze systemen helpen niet alleen bij efficiënte planning, maar faciliteren ook open communicatie over werkvoorkeuren en beschikbaarheid, wat het wederzijds respect en begrip tussen collega's en leidinggevenden bevordert.

Tot slot: onderzoeken geven een gemengd beeld

De onderzoeken naar sociale veiligheid op Nederlandse werkplekken laten een gemengd beeld zien. Hoewel de meeste Nederlandse werknemers aangeven zich sociaal veilig te voelen, heeft een grote minderheid - ongeveer één op de vijf - zich weleens onveilig gevoeld op het werk.

Nu werkpatronen blijven veranderen en er meer bewustzijn is over zaken als intimidatie en discriminatie, zal sociale veiligheid waarschijnlijk een belangrijk aandachtspunt blijven voor organisaties in heel Nederland.

Bronnenlijst:

1. - https://www.sn.nl/Opleidingen/Trainingen/Sociale-veiligheid-op-het-werk
2. - https://www.stoppestennu.nl/1-op-de-5-werkenden-voelt-zich-wel-eens-onveilig-op-de-werkplek
3. - https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2024/04/24/uitkomsten-medewerkersonderzoek-vws
4. - https://www.rug.nl/news/2023/03/0314-aandacht-sociale-veiligheid